به طور معمول، افراد دارای حرکات روده‌ای در فواصل منظم و به طورمعمول دقیقی هستند و مدفوع به راحتی بدون هیچ گونه فشار و یا ناراحتی از بدن خارج می‌شود. البته تناوب طبیعی حرکات روده‌ای و اجابت مزاج از فرد به فرد متنوع و متغیر است، حدود ۹۵ درصد از بزرگ سالان سالم دارای یک الگو هستند که از ۳ بار در روز تا ۳ بار در هفته متغیر است.
در یبوست، حرکات روده کاهش پیدا می‌کند و در نهایت مدفوع سخت، خشک و دفع آن دشوار است. اغلب موارد یبوست با بیماری یا اختلال گوارشی درارتباطنیست.
در عوض، این عارضه با رژیم غذایی، شیوه زندگی، مصرف دارو‌ها یا برخی عوامل دیگر در ارتباط است که مدفوع را سخت‌تر می‌کند یا در دفع راحت مدفوع تداخل ایجاد می‌کند. برخی از عوامل شایع در ایجاد مشکل یبوست در بزرگ سالان عبارتند از:
• رژیم غذایی کم فیبر- هر فرد روزانه نزدیک به ۲۵ گرم تا ۳۰ گرم فیبر نیاز دارید تا مدفوع را نرم شود و عملکرد مناسب روده را تحریک کند. اکثر رژیم‌های آمریکایی حاوی مقادیری کمتر از نصف این مقدار است.
• عدم مصرف مایع کافی - جهت جلوگیری از خشک شدن و سخت شدن مدفوع، رژیم روزانه باید شامل حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب باشد. این مقدار می‌تواند شامل یک لیوان کامل شیر، آب و سایر نوشیدنی‌ها باشد، اما شما همچنان می‌توانید از مقدار آب در میوه ها، سوپ ها، سبزی‌ها و غذا‌های جامد نیز استفاده و آن‌ها را محاسبه کنید.
• سبک زندگی بی تحرک - از آنجا که ورزش منظم برای بهبود انقباض طبیعی عضلات در دیواره روده امری ضروری است، داشتن یک کار کم تحرک و یا فعالیت ورزشی کم، می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به یبوست قرار دهد.
• نادیده گرفتن تمایل به دفع زودرس - اگر قبل از اینکه تمایل به دفع مدفوع داشته باشید، حرکات روده را دارید، این امر یک رفلکس طبیعی عصبی را تقویت می‌کند که شما را در دفع راحت مدفوع کمک می‌کند. برخی مواقع، به دلیل یک برنامه شلوغ یا دسترسی محدود به سرویس بهداشتی، فرد نگرانی خود را در این مورد نادیده می‌گیرد. در صورتی که به طور مکرر اجابت مزاج را تا زمان مناسب به تاخیر می‌اندازید، این امر می‌تواند منجر به بروز مشکلات سخت مرتبط به یبوست شود.
• عوامل مربوط به سفر و برنامه ریزی - مسافرت می‌تواند احتمال ابتلای به عارضه یبوست را با تغییر رژیم غذایی، تداخل با زمان بندی طبیعی مصرف غذا و محدود کردن دسترسی به سرویس بهداشتی، افزایش دهد.
• استفاده بیش از حد از ملین‌ها - استفاده طولانی مدت و مکرر از ملین‌ها می‌تواند روده شما را وابسته به مصرف این دارو‌ها برای کمک به حرکت روده کند. بنابر این، عادت به مصرف این ملین‌ها می‌تواند منجر به یبوست شود، و شما را وابسته به ادامه مصرف از ملین‌ها کند.
• عوارض جانبی دارو‌ها - یبوست می تواند ناشی از عوارض جانبی بسیاری از دارو‌های تجویزی و غیر تجویزی باشد. دارو‌های رایج شامل مکمل‌های آهن و ویتامین‌هایی هستند که حاوی آهن هستند. مکمل کلسیم، آنتی اسید‌های حاوی آلومینیوم، دارو‌های ضد افسردگی، دارو‌های مصرفی برای درمان بیماری اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) یا توهمات، دارو‌های مخدر ضد درد، دارو‌های مصرفی برای القای بیهوشی عمومی، دیورتیک ها، آرام بخش‌های عضلانی، و برخی دارو‌های تجویزی مورد استفاده برای درمان اختلالات تشنج، بیماری پارکینسون، بیش فعالی پروستات و فشار خون بالا از این قبیل محسوب می‌شوند.
• درد یا ناراحتی موضعی در اطراف مقعد - یک شکاف مقعدی یا همو‌روئید می‌تواند سبب ایجاد درد و ناراحتی در حرکت روده شود. (یک شکاف مقعدی یک شکاف کوچک در پوست در اطراف مقعد است و یک همو‌روئید ناشی از انقباض عضلانی در مقعد است.) برای جلوگیری از درد، فردی که یکی از این مشکلات را دارد، در برخی مواقع در مقابل تمایل به دفع مدفوع مقاومت می‌کند. این امر می‌تواند علائم عارضه یبوست را در فرد مبتلا ایجاد و یا تشدید کند.
اغلب، یبوست ممکن است نشانه‌ای از بیماری یا عارضه‌ای باشد که بر دستگاه گوارش، مغز یا نخاع تاثیر می‌گذارد. تعدادی از نمونه‌های این بیماری‌ها عبارتند از: سندرم روده تحریک پذیر، انسداد روده، دیورتیکولیت، سرطان روده بزرگ، کم کاری تیروئید، سطح بالای غیر طبیعی کلسیم خون (هیپرکلسمی)، مولتیپل اسکلروزیس، بیماری پارکینسون و آسیب نخاعی. مشکل یبوست همچنین ممکن است ناشی از موقعیت غیر طبیعی ارگان‌های لگن (مثلا، سفت شدن رحم، به نام “پرولاپس رحم”) یا انقباض غیر طبیعی عضلات در لگن باشد.
برخی مواقع یبوست دراز مدت منجر به سفت شدگی مدفوع می‌شود که یک مسدود شدن کولون (روده) در اثر یک توده مدفوع است که نمی‌تواند با انقباض‌های روده بزرگ حرکت کند. سفت شدگی مدفوع می‌تواند باعث بروز درد و استفراغ در فرد مبتلا شود و فردی که دچار انسداد مدفوع است ممکن است به درمان اضطراری یا بستری شدن نیاز داشته باشد. سفت شدگی مدفوع یک عارضه نسبتا رایج از یبوست طولانی مدت در سالمندان و افراد در بستری است که در حدود ۳۰ درصد از تمام کسانی که در خانه تحت مراقب‌های پرستاری هستند، رخ می‌دهد.
علائم ابتلا به عارضه یبوست عبارتند از:
• کمتر از ۳ بار اجابت مزاج در هفته
• مدفوع کم، سخت و خشک که دفع آن دشوار یا دردناک است
• نیاز به فشار بیش از حد برای حرکت روده و اجابت مزاج
• احساس اینکه که پس از یک اجابت مزاج، روده شما خالی نیست
• استفاده مکرر از تنقیه، ملین‌ها یا شیاف
علائم سفت شدگی مدفوع عبارتند از:
• مدفوع مایع (مایعات در اطراف توده مدفوع نشت می‌کند و می‌تواند با اسهال اشتباه گرفته شود)
• درد شکمی، به خصوص پس از صرف غذا
• تمایل مداوم به اجابت مزاج
• تهوع و استفراغ
• سر درد
• بی اشتهایی، کاهش وزن
• نا هنجاری (احساس بیماری به طور کلی در فرد)
درمان
اغلب اوقات یبوست با بیماری یا اختلال گوارشی در ارتباط نیست. در عوض، این عارضه با رژیم غذایی، شیوه زندگی، مصرف دارو‌ها یا برخی عوامل دیگر در ارتباط است که مدفوع را سخت‌تر می‌کند یا در دفع راحت مدفوع تداخل ایجاد می‌کند.
در صورتی که علائم یبوست را دارید، گام اول این است که اطمینان حاصل کنید مایعات کافی نوشیده اید و میزان فیبر مصرفی خود را افزایش دهید. مقدار فیبر رژیم غذایی با افزودن غلات، حبوبات، میوه‌ها و سبزی‌ها یا دوز‌های روزانه مکمل فیبر (به عنوان نمونه، متاموسیل یا سیتریکل) می‌تواند افزایش پیدا کند. اگر یبوست همچنان ادامه پیدا کند، منطقی است از یک درمان و داروی ملین کننده برای کمک به حرکت روده‌ای استفاده کنید. بسیاری از ملین کننده‌های موجود بدون نسخه در دسترس هستند و برای استفاده گاه به گاه ایمن و بی خطر هستند.
مواد معدنی مبتنی بر نمک یا کربوهیدرات (اسمزی). برای این منظور از نمک‌های طبیعی، نمک‌های منیزیم یا قند‌های قابل هضم استفاده می‌کنند تا به روده در دفع مدفوع کمک کنند. نمونه‌هایی از آن‌ها عبارتند از، شیر منیزی، لاکتولوز و پلی اتیلن گلیکول (Miralax).
مسهل‌های تحریک کننده، مانند ملین‌های حاوی senna، cascara یا bisacodyl، کمتر ملایم هستند. ملین‌های تحریک کننده موجب می‌شوند عضلات روده بزرگ به طور مرتب منقبض شود.
دارو‌های ملین و ضد یبوست در فرم‌هایی هستند که می‌توانند خورده شوند یا به صورت شیاف به رکتوم وارد شوند.
تنقیه نیز می‌تواند یبوست را از بین ببرد و در داروخانه‌ها بدون نسخه تجویز می‌شود. یک تنقیه سنتی با یک کیسه مایع (معمولا ترکیبی از نمک و آب) که به یک لوله پلاستیکی با نوک مخروط متصل است، انجام می‌شود. بعد از اینکه این ابتدای وسیله به داخل مقعد منتقل می‌شود، مایع آن را می‌توان به راست روده تخلیه کرد.
هنگامی که کیسه را چندین اینچ وارد کرده و مایع را با جاذبه حرکت می‌دهید، مایع آن تخلیه می‌شود. عمل تنقیه سبب شل شدن مدفوع برای دفع می‌شود و در نهایت عضلات مقعد را برای یک واکنش نسبت به کشش آن‌ها تحرک می‌کند.
در صورتی که دچار انسداد مدفوع (سفت شدن مدفوع) هستید، احتمال دارد پزشک با استفاده از دستکش، بخشی از توده مدفوع در رکتوم را خارج کند. مابقی جرم معمولا با استفاده از یک عمل تنقیه خارج می‌شوند. به ندرت مقداری آب از طریق یک سیگموئیدوسکوپ مورد نیاز است تا سفت شدگی مدفوع را بر طرف کند. هنگامی که مدفوع سفت شده از بین رفت، پزشک به شما یک رژیم غذایی با فیبر بالا را توصیه می‌کند و ممکن است دارو‌های نرم کننده مدفوع یا ملین را نیز برای بهبود حرکات منظم روده به شما پیشنهاد دهد.
برای درمان یبوست قبل از اینکه به پزشک مراجعه کنید می‌توانید از روش‌های درمانی ذیل که بسیار ساده و در دسترس است استفاده کنید:
۱- درمان یبوست شدید با دانه کنجد
چربی موجود در دانه کنجد همانند مرطوب کننده روده عمل می‌کند که در صورت خشک بودن مدفوع بسیار کمک کننده است. این دانه‌ها را می‌توانید به سرلاک و یا سالاد اضافه کرده و یا آسیاب آن را بر روی غذا به عنوان چاشنی بپاشید. این روش مورد علاقه‌ی آمیش‌ها (یک فرقه مسیحی) و پزشکان چینی بوده است.
۲- درمان یبوست شدید با فیبر
فیبر همانند یک تمیز کننده لوله، غذا و پسماند باقی مانده از آن را در سیستم گوارشی پاک سازی کرده و مرطوب کننده سیستم گوارشی است.
این روش مقدار مدفوع شما را افزایش می‌دهد، و عضلات دستگاه گوارش را تقویت کرده تا دفع راحت تری داشته باشند. مقدار استاندارد مصرف فیبر بین ۲۰ تا ۳۵ گرم روزانه است.
مواد غذایی که سرشار از فیبر هستند عبارتند از: سرلاک سبوس دار، لوبیا، عدس، بلغور، جو دوسر، بادام، جو، بیشتر سبزیجات، و میوه‌های تازه و خشک.
روش‌های درمانی سریع و خانگی برای یبوست
۳- درمان یبوست با روغن کرچک
برای درمان یبوست به عنوان یک ملین محرک عمل می‌کند. روغن کرچک روده بزرگ و کوچک را تحریک می‌کند و به حرکات روده بهبود می‌بخشد.
دو قاشق چای خوری روغن کرچک را با معده خالی بخورید. برای بهبود طعم و مزه می‌توانید بعد آن آبمیوه مصرف کنید.
در عرض چند ساعت شما تغییری در شرایط خود حس خواهید کرد.
این روش درمان یبوست را نباید برای مدت طولانی تکرار کنید، زیرا عوارض جانبی به همراه دارد.
۴-رفع یبوست مصرف ماست یا کفیر
بسیاری از محصولات لبنی از جمله ماست و کفیر حاوی میکرو ارگانیزم‌هایی هستند که به عنوان پروبیوتیک شناخته می‌شوند. پروبیوتیک‌ها اغلب باکتری‌های خوب نامیده می‌شوند و ممکن است به سلامت روده و نرم شدن مدفوع کمک کنند.
در یک تحقیق در سال ۲۰۱۴ محققان استفاده از ماست بدون طعم پروبیوتیک حاوی پلی دکستروز، لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس را برای درمان یبوست بررسی کردند. این محققان دریافتند که خوردن ۱۸۰ میلی لیتر از این ماست هر روز صبح طی ۲ هفته زمان لازم برای دفع مواد زائد را در افراد مبتلا به یبوست کاهش می‌دهد.
۵- رفع یبوست با مصرف آلو
آلو یکی از غذا‌های ضد یبوست مشهور است و آلو و آب آن به عنوان یک درمان خانگی آزمایش شده برای یبوست در بسیاری از بخش‌های جهان است. آلو‌ها حاوی مقدار زیادی فیبر هستند یک ماده غذایی که به عنوان سرعت دهنده و تسهیل کننده حرکات روده شناخته می‌شود. آلو‌ها همچنین حاوی سوربیتول و ترکیبات فنلی هستد که ممکن است فواید گوارشی داشته باشند. یک بررسی در سال ۲۰۱۴ نتیجه گیری کرد که خوردن آلو ممکن است تعداد حرکات روده را افزایش دهد و دفع مدفوع در افراد مبتلا به یبوست را بهبود می‌دهد.
در اکثر تحقیقات مورد استفاده در بررسی، مشارکت کنندگان تحقیق ۱۰۰ گرم الو را هر روز مصرف کردند یا حدود ۱۰ آلو در روز.
۶- درمان یبوست شدید با آب لیمو
اسید سیتریک موجود در آب لیمو نقش یک محرک را برای سیستم گوارشی شما ایفا کرده و می‌تواند برای دفع سموم از بدن بسیار مفید باشد. با اضافه کردن مقداری آب لیمو به یک لیوان آب هر روز صبح، یا اضافه کردن لیمو به چای، موجب ترش مزه شدن آب و شادابی بیشتر شده که نه تنها به عنوان درمان طبیعی برای یبوست محسوب می‌شود بلکه موجب افزایش نوشیدن بیشتر آب در طول روز گردیده و در طولانی مدت دستگاه گوارش شما بهتر می‌شود.
۷- درمان یبوست با ورزش
حتی روزانه ۱۵ دقیقه پیاده روی روزانه به شما کمک می‌کند تا مواد غذایی از مسیر روده سریع‌تر عبور کند. اگر شما پس از صرف یک غذای سنگین احساس خواب آلودگی پیدا کردید تلاش کنید در همان مکانی که هستید، تحرک داشته باشید.
این تحرک و فعالیت به فرآیند هضم غذا کمک کننده است و از حس سنگینی پس از صرف غذای پر کالری و حجیم جلوگیری می‌کند و برای درمان یبوست شدید مفید است.
چه زمانی باید به ملاقات پزشک متخصص بروید؟
در صورتی که حرکات روده شما متوقف شده و درد شکم را تجربه می‌کنید، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین اگر دچار خونریزی از رکتوم خود هستید، با پزشک خود در این باره نیز مشورت کنید.
در صورتی که دچار علائم خفیف‌تر شده اید، یا اگر دچار یبوست بیش از چند هفته یا بیشتر از ۲ یا ۳ بار در هفته هستید، برای کمک به حرکات روده خود و اجابت مزاج، با پزشک خود در این زمینه نیز مشورت کنید.
همچنین بخوانید:
پیشگیری از عارضه یبوست
پر واضح است که پیشگیری بهتر از درمان است و شما می‌توانید در بسیاری موارد، با رعایت نکات زیر می‌توانید از بروز عارضه یبوست پیشگیری کنید:
اضافه کردن فیبر بیشتری به رژیم غذایی خود: تنظیم یک برنامه غذایی دارای ۲۵ گرم تا ۳۰ گرم فیبر روزانه. از انواع غذا‌های با فیبر بالا مانند لوبیا، کلم بروکلی، هویج، سبوس، دانه‌های کامل و میوه‌های تازه استفاده کنید. برای جلوگیری از نفخ و گاز، این مواد غذایی را به‌طور مداوم در طول چند روز مصرف کنید.
نوشیدن مایعات به مقدار مناسب: برای اکثر افراد بزرگ‌سال سالم این معادل شش تا هشت لیوان آب در روز است.
یک برنامه تمرین منظم را شروع کنید: حداقل ۲۰ دقیقه پیاده‌روی سریع ممکن است روده شمارا برای انجام فعالیت طبیعی و سالم تحریک کند.
کمک به عادت دادن و آموزش دستگاه گوارش شما برای اجابت مزاج به‌طور منظم: یک‌زمان ۱۰ دقیقه‌ای را برای قرار گرفتن در توالت که تقریباً در هرروز یکسان باشد را در نظر گرفته و برنامه‌ریزی کنید: بهترین زمان برای انجام این کار معمولاً پس از صرف صبحانه است.
اجابت مزاج را تا دسترسی به زمان مناسب‌تر به تعویق نیندازید: بدون تأخیر اجابت مزاج کنید.
استفاده از مسهل‌های مدفوع یا مکمل‌های حاوی فیبر: استفاده از این موارد ممکن است یبوست گاه‌به‌گاه را از بین ببرد. همیشه دستورالعمل‌های دوز مصرفی را دقیقه همان‌طور که در برچسب این دارو‌ها نوشته‌شده است، دنبال کنید.
منبع: drsalam.tibablog
